Երեխաները տարբեր են․ կան շատ շփվող երեխաներ, կան նաև բավական կաշկանդված և լարված երեխաներ։ Եթե ձեր փոքրիկի մոտ 2-րդ տարբերակն է, հանարավոր է, որ դուք բախվել եք մանկական ամաչկոտության խնդրին։ Առաջարկված խաղերի շարքը կօգնի ձեր փոքրկին հաղթահարել ամաչկոտությունը։

Երեխաների մոտ ամաչկոտությունը նկատվում է դեռ վաղ տարիքում։ Արդեն 2 արեկանում  երեխան սկսում է ցուցաբերել ամաչկոտության չկառավորվող դրսևորումներ, խուսափում է մարդկանցից առանց պատճառի։ ։ Ամաչկոտ  երեխաների ֆիզիկական ակտիվությունը  շատ ցածր է, ինչը չենք ասի նրանց մտավոր գործունեության մասին։ Նրանց ներաշխարհը հարուստ է և հագեցած։  

Ամաչկոտությունը նման վաղ տարիքում հատուկ է և՛ աղջիկներին, և՛ տղաներին։  

Ցանկացած տարիքում երեխաների ամաչկոտության հաղթահարումը ավելի հեշտ և էֆեկտիվ է խաղերի ձևով։ Դիտարկենք մի քանի նման խաղեր (Տ․ Շիշվաոյի «Ամաչկոտ անտեսանելին» գրքից)։

Տարբեր քայլվածքներ

(առաջադրված է Վ․ Լևի կողմից։ 7-10 տարեկան երեխաների համար)

Ամաչկոտ տղային կամ աղջկան առաջարկեք քայլել ինչպես

-          Փոքրիկ, որը նոր է սովորում քայլել

-          Զառամյալ ծերունի

-          Հարբած մարդ

-          Առյուծ

-          Գորիլլա

-          Դերասանը բեմին

 «Գուշակիր հույզը»

(4-10 տարեկան երեխաների համար)

Խաղի կանոնները շատ պարզ են։ Վարողը միմիկայով որևէ  հույզ է ցույց տալիս, իսկ խաղացողները անվանում են այն և փորձում կրկնել։ Նա, ով առաջինն է կրկնում, ստանում է միավոր։ Սկսեք հեշտ գուշակվող էմոցիաներից՝ զարմանք, վախ, ուրախություն, թախիծ։ Դրանք պետք է ցույց տալ  չափազանցված  ձևով և նույնիսկ երգիծանքով։ Աստիճանաբար լայնացրեք հույզերի շրջանակը, ցույց տվեք դրանց տարբեր երանգներ (օր․՝ զայրույթ, վրդովմունք, ցասում, կատաղություն)։ 

 Նկարագրիր կենդանուն

(4-10 տարեկան երեխաների համար)

Այս խաղը օգտագործվում է շատ մասնագետների կողմից։ Երեխային առաջարկվում է պանտոմիմիկայի միջոցով ցույց տալ տարբեր կենդանիներ և թռչուններ։ Այստեղ կարևոր է հաշվի առնել 2 բան։ Նախ պետք է ստեղծել զվարճալի միջավայր, որ ամեն մի ներկայացում ընթանա բուռն ծիծաղով և ծափահարություններով։ Եվ երկրորդ, երեխային չպետք է տալ բարդ առաջադրանքներ։ Փորձեք ամեն անգամ առաջինը ներկայացնել ինքներդ։ Փորձեք նմանակել վառ առանձնահատկություններ ունեցող և հեշտությամբ գուշակվող կենդանիներ։ Հետո երեխաների հետ անպայման քննարկեք, թե ինչ բնավորություն ունի ցույց տված կենդանին։ Ամաչկոտ երեխաները շրջապատի հետ շփվելիս ունենում են դժվարություններ։ Պանտոմիմիկ խաղերը օգնում են ձեր երեխաներին, ոչ միայն ազատում են ամաչկոտությունից, այլև հնարավորություն են տալիս ավելի լավ հասկանալ այլ մարդկանց։

Թե որտեղ էին, մեք չենք ասի, իսկ ինչ ենք արել՝ ցույց կտանք

(5-10 տարեկան երեխաների համար)

Այս տարածված խաղի առաջադրանքն է առանց բառերի ցույց տալ ինչ-որ գործողություն։ Եթե երեխաները շատ են, կարելի է բաժանվել 2 խմբի։ Մի խումբը ցույց է տալիս, մյուսը՝ գուշակում։ Հետո նրանք փոխվում են տեղերով։

Պանտոմիմիկ ներկայացումներ

(5-10 տարեկան երեխաների համար)

Վարողը կրճատ ներկայացնում է իրավիճակը, իսկ երեխան (կամ երեխաները՝ բաժանելով դերերը միմյանց մեջ)պետք է ցուցադրի այն պանտոմիմիկայի միջոցով։ Իրավիճակը պետք է լինի ոչ բարդ և էմոցիաներով հարուստ։ Օրինակ, «Տղան սահում է չմուշներով, հանկարծ ընկնում է, ուզում է արտասվել, բայց զսպում է իրեն՝ հիշելով, որ պետք է տղամարդ լինել ու, չնայած մեծ դժվարությամբ, բայց նույնիսկ ժպտում է»։

«Երեխան ափսեի մեջ նկատում է մրգեր։ Զգուշորեն նայում է, թե արդյոք մայրիկը տեսնում է իրեն։ Եթե տեսնի կբարկանա, չէ՞ որ իրեն մայրիկը թույլատրել է միրգ ուտել միայն ճաշից հետո։ Նա բերանն է գցում մրգերից մի կտոր և դեմքը ծռմռում։ Փաստորեն ափսեում կիտրոն էր դրված»։ Խաղացեք մայրիկ, իսկ հետո փոխվեք դերերով։ Ինչքան շատ դերեր տանի երեխան, այնքան ավելի լավ։

«Կռվարար տղան հարվածում է մի երեխայի։ Նա վախենում է, ցանկանում է փախչել, սակայն հավաքում է ուժերը և նրան տալիս պատասխան հարված։ Կռվարարը սկսում է արտասվել»։

«Երեխան դուրս է գալիս բակ և տեսնում խաղացող փոքրիկներին։ Սկզբում նա չի կողմնորոշվում ՝  մոտենա՞ նրանց թե՞ ոչ։ Բայց հետո մոտենում է և ծանոթանում (առանց բառերի, միայն ժեստերով)»։

«Աղջնակը զբոսնում է անտառում, սունկ հավաքում, նայում ծառերին, հիանում գեղեցիկ ծաղիկներով։ Հանկարծ քիչ է մնում տրորի մրջնաբույնը։ Սկսում է թափահարել ոտքը, որի վրա մրջյուն էր բարձրացել։ Օ՜յ։ Մրջյունը կծեց նրան։ Շա՜տ է ցավում»։ (կարելի է երեխային առաջարկել, որ նա ինքը շարունակի այս պատմությունը)։

Զրույց խուլ տատիկի հետ

(4-10 տարեկան երեխաների համար)

Երեխան զրուցում է խուլ տատկի հետ։ Տատիկը խոսում է, իսկ փոքրիկը բացատրում նրան ժեստերով, որովհետև տատիկը ոչինչ չի լսում։ Բնական է, որ դպրոցական տարիքի երեխաների հետ խաղը պետք է մի փոքր բարդացվի և ավելացվի հումոր։ Օրինակ, 4ամյա փոքրիկին բավական է պարզապես ասել «որտեղ է գտնվում տատիկի ակնոցը»։ Իսկ 3-րդ դասարանի երեխան արդեն ունակ է ժեստերով բացատրել ակնոցը և ասել այն կոտրվել է կամ ինչ-որ մեկը անզգուշորեն նստել է դրանց վրա։ Այս, ինչպես և նախորդ խաղում, տարբերակները կարող են բազմազան լինել։ Ամեն բան կախված է ձեր երևակայությունից։ Որպեսզի օգնենք ձեզ գլուխ հանել այս խաղից, ցուցադրենք մի փոքրիկ օրինակ։

Տատիկը թոռնիկի առջև բացում է դուռը։

Տատիկ- Ու՞ր էիր կորել, չարաճճի։

Թոռնիկը ժեստերով ցույց է տալիս, որ ֆուտբոլ էր խաղում։

Տատիկ- Ինչպե՞ս է տրամադրությունդ։

Թոռնիկը բարձրացնում է բթամատը վերև, որ նշանակում է հիանալի։

Տատիկ- Իսկ ինչու՞ ես կաղում։

Թոռնիկը թափահարում է ձեռքը, որ նշանակում է ուշադրություն մի դարձրու, մանրուք է։

Տատիկ- Ոչ։ Ի՞նչ է,դու ընկե՞լ ես։

Թոռնիկը առանց խոսքերի ցույց է տալիս, թե ինչպես է հարվածել գնդակին և ընկել՝ վնասելով ծունկը։ Ոտքը ցավում էր, բայց ցույց չէր տալիս։

Ծիծաղելի իրավիճակ ստեղծելու ամենապարզ մեթոդը, երբ թոռնիկը ինչ- որ բան է խնդրում տատիկին ժեստերով, բայց տատիկը սխալ է հասկանում և անում այլ բան։ Այստեղ շատ բան է կախված մեծահասակի արտիստիզմից։ Հիշե՛ք, խաղում ինչքան շատ է հումորը, այնքան հեշտ ձեր երեխան կթուլանա և կազատվի ամաչկոտությունից։

 Ապակու միջով

(առաջադրված է Ն․ Կոխտինի կողմից։ 6-10 տարեկան երեխաների համար)

Պատկերացրեք, որ դուք ինչ-որ մեկի հետ շփվում եք ձայնամեկուսիչ ապակու միջով և պետք է նրան առանց բառերի պատոմիմայի միջոցով հաղորդեք ինչ-որ տեղեկություն։ Օրինակ, «դու մոռացել ես դնել գլխարկդ, իսկ փողոցում շատ ցուրտ է», «գնանք լողանալու, ջուրն այսօր տաք է», մոտեցրու ջրամանը, ես ուզում եմ ջուր խմել» և այլն։ Կարելի է գուշակել տեղեկությունը և դրա դիմաց ստանալ միավորներ և կարելի է , հակառակը, կատարել վարողի տված առաջադրանքները։ Այդ դեպքում նա պետք է գնահատի՝ ճի՞շտ է արդյոք փոխանցվում իր բառերի միտքը ժեստերով։

Ինչպես բոլոր նմանատիպ խաղերը, այստեղ նույնպես, բացի մնացած ամեն ինչից, կախված է նաև ձեր ընդունակությունից և խելամտությունից։

Նյութը պատրաստել են ՀՊՄՀ Կրթության հոգեբանության և սոցիոլոգիայի բաժնի ուսանողներ Լենդրուշ Սիմոնյանը և Անի Սարգսյանը։